H μεγάλη υπαίθρια εγκατάσταση Return to Sender (Επιστροφή στον Αποστολέα) της αφρικανικής διεπιστημονικής καλλιτεχνικής κολεκτίβας NEST είναι ένα περίπτερο φτιαγμένο από μεγάλα δεμάτια μεταχειρισμένων ρούχων. Τα δεμάτια αυτά, που στα Σουαχίλι ονομάζονται mitumba, αποτελούνται από άχρηστα μεταχειρισμένα ρούχα που καταλήγουν στην Αφρική από τις εύπορες χώρες της Δύσης. Ωστόσο, η πλειονότητά τους καταλήγει σε χωματερές, δημιουργώντας ένα μείζον περιβαλλοντικό πρόβλημα. Η εγκατάσταση που παρουσιάζεται στην Εσπλανάδα του ΚΠΙΣΝ είναι φτιαγμένη από υφάσματα και ρούχα που έχουν συλλεχθεί από την Ελλάδα και προορίζονταν για ανακύκλωση ή επανάχρηση στη βιομηχανία, όπου και θα καταλήξουν μετά την παρουσίαση. Το Return to Sender μας μεταφέρει σε ένα δυστοπικό τοπίο αποβλήτων. Η εγκατάσταση με τους τόνους παλιών ρούχων καταδεικνύει τις πραγματικές διαστάσεις της ανεξέλεγκτης κατανάλωσης στον Παγκόσμιο Βορρά, ενώ συγχρόνως φωτίζει τις αυστηρές νομοθεσίες, οι οποίες επιβάλλουν ρητά τη μεταφορά και την εναπόθεση των υφασμάτινων αποβλήτων στον Παγκόσμιο Νότο ως μέρος της υποτιθέμενης ανθρωπιστικής βοήθειας. Μια ασύλληπτη ποσότητα παλιών ρούχων φτάνει στην Αφρική, ενώ έως και το 40% κάθε δέματος εισαγόμενων μεταχειρισμένων ρούχων είναι εντελώς άχρηστο και οδηγείται κατευθείαν στις χωματερές. Έτσι, τα απόβλητα του Παγκόσμιου Βορρά καθίστανται μείζον πρόβλημα των χωρών του Νότου οι οποίες οφείλουν να διαχειριστούν -συχνά με υψηλό κόστος- το ανεπιθύμητο απόθεμα, σαν να είναι συγχρόνως απόβλητο και μη απόβλητο. Το Return to Sender περιλαμβάνει επίσης ένα βίντεο το οποίο προβάλλεται μέσα στην εγκατάσταση και, μέσα από τις απόψεις διαφορετικών συντελεστών, διερευνά την περίπλοκη κατάσταση γύρω από τα μεταχειρισμένα ρούχα και υφάσματα στην Κένυα και, γενικότερα, στην Αφρική. Το Return to Sender υπενθυμίζει την τεράστια κλίμακα των «βουνών αποβλήτων» τα οποία το κοινό θα έχει την δυνατότητα να επισκεφθεί για περίπου έξι μήνες στην Αθήνα, αλλά αποτελούν μια ατελείωτη τρέχουσα πραγματικότητα στην Κένυα και σε πολλές άλλες αφρικανικές χώρες. Κατά τη διάρκεια της παρουσίασης της εγκατάστασης στην Αθήνα οι NEST θα προσθέσουν υλικό και απόψεις σχετικά με την τοπική πραγματικότητα.
Το έργο έχει σαν στόχο να ευαισθητοποιήσει την κοινή γνώμη στην Ελλάδα για τις αρνητικές συνέπειες της λεγόμενης «γρήγορης μόδας» (fast fashion), δηλαδή των ρούχων αμφίβολης ποιότητας, που παράγονται πολλές φορές σε δυσμενείς συνθήκες εργασίας, αγοράζονται από τους καταναλωτές πολύ φθηνά, φοριούνται για λίγο και πετιούνται γρήγορα. Το περιβαλλοντικό αποτύπωμα της βιομηχανίας της μόδας είναι ένα θέμα που πρέπει να συζητηθεί περισσότερο στη χώρα μας και οι καταναλωτές πρέπει να συνειδητοποιήσουν ότι τα φθηνά ρούχα δεν αποτελούν μόνο περιβαλλοντικό, αλλά και πολιτικό πρόβλημα, καθώς η εύπορη Δύση συνεχίζει να αποθέτει τα ανεπιθύμητα απόβλητά της στον Παγκόσμιο Νότο και τις φτωχότερες χώρες.
H κολεκτίβα NEST Η κολεκτίβα NEST, με έδρα το Ναϊρόμπι της Κένυας, ιδρύθηκε το 2012. Τo έργo τους, μεταξύ άλλων, περιλαμβάνει κινηματογράφο, μουσική, μόδα, εικαστικές τέχνες και λογοτεχνία. Η πρακτική τους, έχοντας ως αφετηρία της τη σύγχρονη αστική αφρικανική εμπειρία, διερευνά το ιστορικό, αποικιακό και μετα-αποικιακό παρελθόν των αφρικανικών κοινοτήτων και τα πιθανά τους μέλλοντα. Ωστόσο, λαμβάνει ταυτόχρονα υπόψη της πως τα σύγχρονα ζωτικά προβλήματα (όπως το περιβαλλοντικό) διασυνδέονται και μας αφορούν όλους. Τα έργα της κολεκτίβας NEST σχεδιάζονται με τέτοιον τρόπο ώστε να εμπλέκουν ποικίλα ακροατήρια και να μπορούν να παρουσιαστούν σε διάφορα περιβάλλοντα, μεταξύ άλλων σε ακαδημαϊκό πλαίσιο ή, ευρύτερα, στον δημόσιο χώρο. Το 2013, η κολεκτίβα ίδρυσε το HEVA –το πρώτο στο είδος του χρηματοδοτικό ταμείο δημιουργικής επιχειρηματικότητας στην Αφρική– το οποίο παρέχει υποστήριξη σε δημιουργικούς επαγγελματίες της Ανατολικής Αφρικής. Το 2018, οι NEST διοργάνωσαν για πρώτη φορά το Strictly Silk, ένα πρόγραμμα που ξεκίνησε σαν πάρτι και εξελίχθηκε σε έναν πολυμεσικό, ασφαλή χώρο όπου γυναίκες και nοn-binary άτομα, ανεξάρτητα από την καταγωγή, τις πεποιθήσεις ή την ηλικία τους, μπορούν να συνευρεθούν με σκοπό τη χαρά και την ισχυροποίηση της κοινότητας. Το 2022, η κορυφαία γερμανική πολιτιστική επιθεώρηση Monopol συμπεριέλαβε την κολεκτίβα NEST στο Monopol 100, τον ετήσιο κατάλογο με τις 100 προσωπικότητες που συμβάλλουν στη διαμόρφωση του διεθνούς σύγχρονου πολιτισμού. H εγκατάσταση Return toSender, δημιουργήθηκε ειδικά για την Documenta 15 (2022). Στην Αθήνα παρουσιάζεται η πρώτη εκδοχή της μετά το Κάσσελ.
www.thisisthenest.com ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣReturn to SenderThe NEST CollectiveΜια συμπαραγωγή του ΚΠΙΣΝ με το ΕΜΣΤ σε επιμέλεια Κατερίνας ΓρέγουΕσπλανάδα, ΚΠΙΣΝ26 Απριλίου – 30 Σεπτεμβρίου 2023Ελεύθερη πρόσβαση
Η εικαστική εγκατάσταση Return to Sender, από την πλευρά του ΚΠΙΣΝ, πραγματοποιείται χάρη στη δωρεά του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος (ΙΣΝ). Μέσα από την υποστήριξη του ΙΣΝ θα πραγματοποιηθεί επίσης ένα πλήθος εκπαιδευτικών και δημιουργικών δράσεων για όλες τις ηλικίες που θα πλαισιώσουν το έργο καθ’ όλη τη διάρκεια της παραμονής του στο ΚΠΙΣΝ.
Υπεύθυνος παραγωγής: Γιάννης Αρβανίτης
Για την υλοποίηση του Return to Sender από πλευράς του Κέντρου Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΚΠΙΣΝ) συνεργάστηκαν:
Συντονισμός έκθεσης: Σύλβια Λιούλιου, Ρούλα Κόκκοτα, ΚΠΙΣΝ
Συντονισμός εγκατάστασης έργου: Βύρων Ασκητής, Cordia
Στατική μελέτη και επίβλεψη: Χρήστος Σαντοριναίος
Ανέγερση έργου: Στέλιος Λαμπαδάριος
Δεμάτια ρούχων για ανακύκλωση: Δημήτρης Πεϊτσίδης, SIMONI VERA
Υπεύθυνη Τύπου: Μαρίνα Κοκολοδημητράκη, ΚΠΙΣΝ
Συντονισμός επικοινωνίας: Αφροδίτη Κουφαγελά, Ελεάνα Παπαχαραλάμπους, ΚΠΙΣΝ
Φωτογράφιση έργου και τεκμηρίωση ανέγερσης: Νίκος Καρανικόλας, Δανάη Κοκκινάκη
Εικαστική ταυτότητα: Bend Hyper Studio
Συντονισμός εκπαιδευτικών προγραμμάτων: Δήμητρα Κρητικού, ΚΠΙΣΝ
Συντονισμός σχολικών προγραμμάτων: Εύη Καίσαρη, ΚΠΙΣΝ
Για την υλοποίηση του Return to Sender από πλευράς του Εθνικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης (ΕΜΣΤ) συνεργάστηκαν:
Καλλιτεχνική διεύθυνση: Kατερίνα Γρέγου
Διαχείριση έργου: Αθηνά Ιωάννου
Συντονισμός: Ιόλη Τζανετάκη
Επιμέλεια κειμένων: Θεόφιλος Τραμπούλης
Υποτιτλισμός: Video Press
Υπεύθυνη επικοινωνίας: Κασσιανή Μπένου
Συνεργάτες επικοινωνίας: Μαρία Τσολάκη (Media Relations), Σέργιος Ζαλμάς (Social Media)
Τμήμα εκπαίδευσης ΕΜΣΤ: Ιωακείμ Θεοδωρίδης, Ελισάβετ Ιωαννίδη, Δημήτρης Καννάς, Μαρίνα Τσέκου
Ειδικές ευχαριστίες: Sunny Dolat
Η παρουσίαση του έργου των NEST και η συνεργασία του ΚΠΙΣΝ με το ΕΜΣΤ από πλευράς ΕΜΣΤ πραγματοποιείται στο πλαίσιο του προγράμματος ΕΜΣΤ Extra Muros (εκτός των τειχών).
Φωτογραφία: Νίκος Καρανικόλας
