September 2022: Pistacia | Pistacia lentiscus L. - Εικόνα

Αυτό τον μήνα ο Σχίνος ή αλλιώς Πιστακία ευωδιάζει με το ρητινώδες, πιπεράτο του άρωμα τη βόλτα μας στο Πάρκο Σταύρος Νιάρχος ανασύροντας αναμνήσεις από μεσογειακά τοπία και περίπατους στα άγονα, πετρώδη νησιά της Ελλάδας.

Ο Σχίνος είναι θάμνος -σπανίως, μικρό δένδρο-  που ανήκει στο γένος της φιστικιάς, έχει έντονη διακλάδωση, δερματοειδή και βαθυπράσινα φύλλα. Το φυτό αναπτύσσεται σε όλα τα εδάφη και έχει ελάχιστες ανάγκες συντήρησης ενώ είναι από τα λίγα φυτά του Πάρκου μας το οποίο ο επισκέπτης συναντά σχεδόν σε κάθε σημείο του.

Το φυτό είναι δίοικο, έχει δηλαδή διαφορετικά άτομα για κάθε φύλο όπως η συκιά, η φιστικιά κ.ά. Ο Σχίνος θεωρείται δασικός πόρος είναι όμως γνωστός και για τα διάφορα μη-ξυλώδη προϊόντα του (βρώσιμο λάδι, αιθέριο έλαιο, καρπούς, κ.α.). 

Οι καρποί του σχίνου έχουν αρχικά κόκκινο χρώμα και κατά την ωρίμανση (Σεπτέμβριος) γίνονται μαύροι. Ο ώριμος σχινόκαρπος έχει υπόγλυκη γεύση και ευχάριστη μυρωδιά, ενώ τρώγεται και ωμός. Παραδοσιακά, ο καρπός χρησιμοποιείται ως συμπλήρωμα στο αλεύρι για την παρασκευή αρτυμάτων ενώ παλαιότερα τον αξιοποιούσαν για την παραγωγή λαδιού. 

Στην περιοχή του Αφιάρτη της Καρπάθου μάλιστα βρέθηκε ελαιοτριβείο της ελληνιστικής εποχής που επεξεργαζόταν σχινόκαρπο. Λόγω των ισχυρών ανέμων στο νησί, οι ελιές δεν καλλιεργούνταν ευρέως και ο Σχίνος τις υποκαθιστούσε.

Παρόλο που το φυτό ευδοκιμεί σε όλη τη Μεσόγειο, η ιδιαίτερη ποικιλία Σχίνου (Pistacia lentiscus L. var.chia) η οποία παράγει τα «δάκρυα» της μαστίχας υπάρχει μόνο στα Μαστιχοχώρια της Χίου χάρη στο μοναδικό μικροκλίμα της νότιας περιοχής του νησιού.

Η παραδοσιακή συγκομιδή της αναγνωρίζεται από την UNESCO ως ζωντανή πολιτιστική κληρονομιά της ανθρωπότητας. Αποτελεί μία διαδικασία με ιδιαίτερη τεχνική την οποία οι ντόπιοι περιγράφουν ως «κέντημα» του κορμού κατά την οποία τα «δάκρυα» στερεοποιούνται σχηματίζοντας αστραφτερούς κρυστάλλους. Η εξαγωγή της αρωματικής ουσίας μεταβιβάζεται προφορικά και εμπειρικά  από γενιά σε γενιά. Αυτή η πολύτιμη αρωματική ρητίνη το 2015 αναγνωρίστηκε ως φυσικό φάρμακο. 

Από το μαστιχοφόρο Σχίνο παρασκευάζεται και το διάσημο διαυγές, αρωματικό ηδύποτο ενώ το γνωστό σε όλους «υποβρύχιο» αποτελεί το πιο δροσιστικό κέρασμα, κρατώντας ζωντανή την ανάμνηση του καλοκαιριού τώρα που αυτό φτάνει προς στο τέλος του.